С.Саранцацралт: Компьютерийн өнгөний боломж маш өндөр ч уран бүтээлийг амьдаар нь гаргаж, илэрхийлж чадахгүй

Ярилцсан С.Уянга
МИНИЙ КОМПЬЮТЕР сэтгvvл, 2007 онь № 03 (83)

Өнөөдөр улс орныхоо нэрийг дэлхий дахинаа гаргаж яваа хүмүүсийн нэг бол Монгол Улсын Төрийн соёрхолт, зураач С.Саранцацралт гэдэгтэй та санал нийлэх буй заа. Иймээс бид энэ удаагийн Ярилцах цаг булангийнхаа зочноор зураач С.Саранцацралтыг урьж оролцууллаа.

Юуны өмнө бидний урилгыг хүлээн авсан Танд баярлалаа. Тантай уулзаж ярилцахын өмнө интернэтээс вэб сайтыг тань хайлаа л даа. Гол төлөв бүтээл, үзэсгэлэнтэй холбоотой мэдээ, мэдээллүүд байсан. Харин вэб сайт тань байсангүй?
Тийм ээ. Вэб сайтаа шинэчлэх санаатай байгаа. Одоогоор тавигдаагүй байгаа л даа.

http://www.feltnationart.com/ сайт дээр таны 10 гаруй бүтээлийг борлуулж байсан. Ингэхэд бүтээлүүд тань интернэтээр хэр зэрэг борлогддаг вэ?
Тийм үү? (гайхав). Би ер нь интернэтээр бүтээлээ борлуулдаггүй. Энэ вэб сайтыг мэдэхгүй юм байна. Ер нь биднээс зөвшөөрөл аваад хамтран ажиллаж болно шүү дээ. Энэ талаар тодруулаад өгвөл сайн байна, тэдэнд зөвшөөрөлгүй бүтээл борлуулж байгааг нь мэдэгдэх хэрэгтэй болов уу?
(Тодруулга С.У: Аялал жуулчлалын FeltNation компанийн http://www.feltnationart.com/ сайт дээрх онлайн дэлгүүрт түүний 12 бүтээл тавигдсан байлаа. Бүтээл тус бүрийн үнэ нь 1000-3000 ам.доллар.)

Интернэт гэснээс уран зураг, уран баримлын хувьд онлайн галерейд тавих нь тухайн бүтээлийн халдашгүй байдал, өнгө, хэмжээс зэрэг онцлогийг нь илэрхийлж чаддаггүй гэж мэргэжилтүүд үздэг?
Уран зураг, уран баримал бол давтагдашгүй, уран бүтээлчийн санаа бодол, сэтгэмж, өнгийн өвөрмөц зохицлыг шингээсэн байдаг. Хэдийгээр компьютерийн өнгөний боломж маш өндөр ч уран бүтээлийг амьдаар нь гаргаж, илэрхийлж чадахгүй гэж би боддог.

Уран бүтээлийг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслэлээр нийтлэх, түгээх, жишээлбэл, вэб сайтанд байршуулах, телевизийн нэвтрүүлэг, мэдээний ард дэвсгэр болгон оруулах зэрэг асуудал түгээмэл байдаг. Энэ хууль зөрчсөн үйлдэл үү?
Тийм ээ. Уг нь энэ бүхнийг харилцан тохиролцсоны дагуу хэн хэнийхээ эрх ашгийг хөндөхгүйгээр зохицуулж болно шүү дээ. Интернэтээр бүтээлийг зөвшөөрөлгүй борлуулах, төрөл бүрийн байдлаар бүтээлийг бүтнээр нь болон хэсэгчлэн ашиглах нь хууль зөрчсөн үйлдэл. Зарим нэг кафед миний хуулбар зураг байгаа харагддаг. Үүнд би нэг их эмзэглэдэггүй, яах вэ оюутнуудын л хийж байгаа ажил. Гол нь юм сурч авах л хэрэгтэй.

Оюутнууд гэснээс та багшилдаг уу?
Багшилдаггүй. Нэг удаа зургаан сар багшлаад больсон. Уран бүтээл хийх цаг багасаад.

Уран бүтээлчид өөрийн гэсэн школыг бий болгохыг хүсдэг. Таны хувьд?
Би тэгж боддоггүй. Надад шавь орох хүсэлтэй хүмүүс байдаг. Миний хувьд хүүхдүүдэд харандаа үзүүрлэхийг эхнээс нь заамааргүй санагддаг. Дүрслэх урлагийн сургуулиа дүүргээд зургаа зураад сурчихсан, харандаатайгаа харьцаж чаддаг болоод ирвэл өөр хэрэг. Ер нь уран бүтээлч болно гэдэг зураг зурж сурахаас өөр асуудал. Манай ангийг 60 гаруй хүүхэд төгсөж байсан ч ердөө 2-3 нь л уран бүтээлч болсон. Ер нь уран бүтээлч болох чин хүсэлтэй, бие сэтгэлээ бүрэн зориулах ганц хоёр гарын шавьтай болно гэж боддог. Гэрийн шавь сургалт гэж байдаг шүү дээ. Яг л тийм зарчмаар, хамт амьдарч, хамт идэж ууж, бийрийг маань угаалцаж, шавар шавхайтай зууралдаж байгаад л уран бүтээлч болно гэсэн үг.

Хамт амьдрах гэснээс таны охид телевизийн нэгэн нэвтрүүлгээр “Аав, ээж бид дөрөв найзууд шиг л байдаг” гэж байсан нь надад их таалагдсан. Охид тань телевизийн хөгжмийн нэвтрүүлгээр манай хүүхэд залууст нэлээд танил болж байгаа. Мишээл, Мөнгөлдэй хоёрын өгсөн ярилцлагуудаас нь үзэхэд өөрийн гэсэн үзэл бодол, байр суурь нь маш сайн төлөвшсөн санагдсан. Эргэн тойронд маань мэдээллийн урсгал чөлөөтэй явагдаж, амьдралын хэв маяг хурдацтай өөрчлөгдөж буй өнөө үед хүүхдийг өөртөө итгэлтэй болгон хүмүүжүүлэхэд, тэдэнтэй ойлголцоход юуг анхаарах нь хамгийн чухал вэ? Нийгэм маань өөрчлөгдөж байна, хөгшчүүл “одооны хүүхдүүд” гээд л урсгаад эхэлдэг шүү дээ.
Би өөрөө их чөлөөтэй орчинд өссөн. Эцэг эх маань “үгэнд орсонгүй, хичээлээ хийсэнгүй, зураг зурлаа” гэж хэзээ ч хэлдэггүй байсан санагдана. Би дуртай үедээ хичээлээ хийж, дуртай үедээ зургаа зурдаг байсан. Өөрөө ингэж өссөн болохоор охиддоо хатуу шаардлага тавьж, шүүмжилдэггүй, бас загнадаггүй. Хамгийн гол нь өөрийн биеэр үлгэр дуурайл үзүүлэхийг боддог. Ямар ч юм практик дээр хүнд илүү буудаг, нөлөөлдөг. Түүнээс биш үглэж, дуулах нь сонин биш.

Тантай яриад сууж байхад яагаад ч юм та ер нь уургүй, их тайван хүн шиг санагдлаа. Та ер нь уурладаггүй байх?
Уурладаггүй (инээв). Ер нь уургүй талдаа.

Таныг стандарт юманд дургүй гэж сонссон. Магадгүй үүний нэг илэрхийлэл бол таны имиж, хувцаслалт, үс засалт. Яг одоо таны зүүсэн бөгж, цаг чинь нүдэнд шууд тусч байна л даа. Таны цэнхэр үс, холбоотой ээмгэн зүүлт тухайн үед хүмүүст маш содон, өвөрмөц туссан байх. Гэтэл бидний эргэн тойрон, амьдрал маань тэр чигтээ стандарт юм шиг...
Энэ бол манай боловсролын асуудалтай шууд холбоотой, түүний сөрөг үр дагавар. Боловсролын тогтолцоо маань нэг л биш гэсэн үг. Хүүхдийг багаас нь урлагийн гоо сайхны мэдрэмжтэй болгон хүмүүжүүлэх, хөгжүүлэх талаар анхаарсан бол өнөөдөр намайг, эсвэл чамайг хараад дуурайх биш, өөрийгөө мэдэрдэг, өөрийнхөө имижийг гаргадаг, өөрийн гэсэн үзэл бодолтой, ядаж л өөрийнхөө гадаад байдлыг аваад явчихдаг, өөрийнхөө үсийг ямар өнгөөр будахаа мэддэг хүмүүс гарах байсан. Нэгэнт л ийм зүйл байгаагүй тул бусдыг дуурайдаг хүмүүс гарч байгаа юм. Гэхдээ энэ бүхэн тодорхой хугацааны дараа эцэс болно гэж боддог. Өнөөдөр эцэг эхчүүд англи хэлний дамжаа, бүжгийн дугуйлан, төгөлдөр хуурын дамжаа гээд л бүх юманд хүүхдээ сургаж, ‘супермен’ болгохыг боддог. Гэтэл тэр бяцхан амьтан чинь яаж тийм олон юманд өөрийгөө зориулж чадах юм бэ? Миний хувьд хүүхдийг багаас нь өөрийгөө дотроосоо таньдаг болгож хөгжүүлэх хэрэгтэй гэж боддог. Түүнээс биш хүүхдийг эд материалаар бөмбөгдөх хэрэггүй.

Тэгэхээр багаасаа урлагийн мэдрэмжтэй, хийсэн, бүтээсэн зүйл нь стандарт бус байна гэсэн үг үү?
Тийм ээ. Барилга барьсан ч стандарт, нэг загварт баригдахгүй гэсэн үг.

Таны төрийн соёрхол авч байх үедээ хэлсэн үг тань надад маш их таалагдсан. Бас л стандарт бус, этгээд гэх үү дээ. Хүн бүр л шагнал авахдаа, тэр ч бүү хэл дотроо “би авах ёстой” гэсэн бодолтой, хийсэн бүтээсэндээ итгэл төгс хэрнээ л “энэ бол хамт олны минь хөдөлмөр, цаашид их юм хийнэ гэж надад ийм шагнал өглөө, итгэл найдвар хүлээлгэж байна” гэх мэтээр нэг тийм хэвшмэл, хиймэл гэмээр үг хэлдэг. Миний бодлоор шагналыг юм хий гэж өгдөггүй, хийснийг нь үнэлж л өгдөг, өгөх ч ёстой байх. Харин та “Төрийн соёрхлыг цэнхэр толгойтой хүнд өгдөг юм байна” гэж хэлсэн.
Харин тийм ээ (инээв). Хүмүүс хамт олны минь итгэл, шагнал, аав ээждээ баярлалаа гэж хэлдэг. Надад бол тийм үг орж ирээгүй (инээв). Тэгээд л санаанд орсноо л шууд хэлж орхисон.

Сэтгүүл маань мэдээллийн технологийн сэтгүүл. Иймээс энэ талын болон уламжлал болсон хэдэн асуултыг асуухаас өөр аргагүй нь. Компьютер, интернэтийг хэр зэрэг ашигладаг вэ?
Хэрэгцээндээ тохируулаад л ашигладаг. Захиа солилцох, ганц нэг танил уран бүтээлчдийнхээ бүтээл, үзэсгэлэнг үзэх зэргээр л ашиглана даа. Компьютер, интернэтийг байнга ашиглаад байх зав ч байдаггүй, шаардлага ч алга. Мөнгөлдэй маань энэ талын асуудлыг хариуцдаг.

Манайд компьютер график хөгжих эхлэл тавигдаж байна. Жишээ нь, Чингис хаан комикс, Хас комикс гэх мэт. Энэ чиглэлээр ажиллах ямар нэгэн төлөвлөгөө бий юу?
Орчин үеийн шинэ төрөл, маш их мэдрэмж, хөдөлмөр шаардсан ажил. Миний хувьд энэ чиглэлээр ажиллах бодолгүй. Харин Мөнгөлдэй маань энэ чиглэлээр явсан бол их сайн зураач болох байсан байх. Бага байхдаа комикс их зурдаг байсан.

Бас л компьютер графикийн талаар асууя. Энэ төрлийн бүтээлийг реклам зар сурталчилгаанд ихээр ашигладаг болжээ. Гэхдээ энэ нь урлагийн хүний нүдээр харахад ямар байдаг бол? Таныг шүүмжил гэвэл та юу гэж шүүмжлэх вэ?
Компьютер график нь маш их хөдөлмөр зарж хийгддэг ч хүн агшин зуурт хараад л өнгөрдөг онцлогтой. Товчоор бол хүмүүс урлагийн гоо сайхан талаас нь харж амждаггүй, зүгээр л хараад өнгөрчихдөг. Манайхан энэ онцлогийг маш сайн мэддэг болсон төдийгүй их хялбархан хийчихдэг болсон. Тэгэхээр энд урлагийн мэдрэмжийн талаар ярих нь хэцүү юм. Ялангуяа рекламуудад урлагийн гоо сайхан, мэдрэмж байдаггүй. Зүгээр л хооронд нь эвлүүлээд тавьчихсан санагддаг. Гэтэл реклам гэдэг бол өөрөө урлаг юм. Урлагийнх нь чиглэлээр хөгжүүлбэл зүйтэй болов уу.

Гадаадад урлагийн бүтээл прагматик тал руугаа их хөгжсөн, өдөр тутмын амьдралд ихээр нэвтэрсэн харагддаг. Наад зах нь компьютерийн гадаад төрхийг төрөл бүрийн имиж төрхтэй болгох гэх мэт. Хуучин компьютер, эд ангиудаар баримал хийх, арт хэлбэртэй болгох гээд л. Компьютер технологийг байгаа чигээр нь урлагийн бүтээл болговол их л сонирхолтой болов уу. Арт хэлбэрийн флэйш диск, сонгодог загвартай, этгээд төрхтэй процессор их байдаг. Хэдэн жилийн өмнө Та “Баадантай юм” нэртэй үзэсгэлэн гаргаж байсан. Нэрнээсээ ч, үзэсгэлэнгийн өнгө төрхөөсөө ч нэг л тийм сонин содон хийгээд шинэ өнгө төрх мэдрэгдэж, үнэртэж байсан. Бид чинь баадан гэж бараг ярьдаггүй шүү дээ. Магадгүй дээр миний өгүүлсэн чиглэлээр бүтээлийн үзэсгэлэн гаргавал бас л содон байх болов уу? Компьютерийн дэлгэцийг толь болгоод л... Энэ талаарх таны бодол?
Надад тиймэрхүү санаа бий. Уран бүтээлч бидний хувьд санхүүгийн бэрхшээлээс үүдэн хүссэн үзэсгэлэн бүрээ гаргаж чаддаггүй. Дан телевизороор бүтээл хийе гэж бодоод л яваа. Манай урлангийн телевизор гэхэд л маш олон өнгөөр будсан, баахан юм наасан этгээд эд бий.

Өнгө гэснээс өнгөтэй холбоотой гурван ч асуултыг асуулгүй өнгөрч боломгүй санагдлаа. Өнгийн талаарх та бидний мэдрэмж орон зай, цаг хугацаанаас хамааран өөр өөр байдаг. Өнгө маань өөрөө маш сонин, нууцлаг гэж би боддог. Бид хүнийг өнгөөр дүрсэлж ярьдаг. Жишээ нь зарим хүний хувьд ярьж байгаа зүйл нь хүнд, хийж буй үйлдэл нь нэг л биш, хүн хараад л ядардаг, товчоор бол хар өнгөөр илэрхийлмээр байдаг бол зарим нь нэг тийм өөдрөг, гэгээлэг байдаг. Тэгэхээр хүн бүрийг өнгө гэж үзвэл та өөрийгөө ямар өнгөөр тодорхойлох вэ?
Миний хувьд чиний саяны хэлдгээр хүн хараад л ядраад байхаар тийм өнгийг цагаан, харин эрч хүчтэй бөгөөд гэгээлэг өнгийг хар гэж хэлмээр байна. Иймээс би өөрийгөө хар өнгө гэж боддог.

Яагаад?
Миний хувьд хар өнгийг маш найрсаг, ардчилсан, эрч хүчтэй өнгө гэж үздэг. Хар өнгө бүх өнгөнд дэвсгэр болж чаддаг. Жишээ нь хар өмдөн дээр цагаан цамц, эсвэл ягаан өмдөн дээр хар цамц өмсвөл хар өнгө маань нөгөө өнгөө шууд өргөж ирдэг. Гэтэл бусад өнгөний хувьд тийм биш, ягаан өмдөн дээр шар цамц өмсвөл нэг л нэлийсэн юм харагддаг шүү дээ. Гэтэл хар өнгө бол “чи шүү” гэж гаргаж өгдөг. Хар өнгө маань бүх өнгөтэй зохицдог хэрнээ өөрөө огт дарагддаггүй. Жишээ нь цагаан будган дээр жижигхэн хар толбо дусаахад л саарал өнгөтэй болдог, тэгвэл хар будган дээр хичнээн ч цагаан будаг нэмсэн ч хараараа л байдаг, мөд цайрдаггүй. Хар өнгө бол маш хүчирхэг, хүчтэй өнгө. Би өөрөө ч хар өнгийн хувцас өмсөх дуртай.

Тэгэхээр өнөөдөр Монголд амьдрал бараан байна, хар өнгөтэй байна гэж ярьж болохгүй байх нь. Өнөөгийн Монголын өнгийг аль нэг өнгөөр тодорхойлъё гэвэл?
Би өнөөдрийн амьдралыг бараан байна гэж боддоггүй. Мэдээж шилжилтийн үеийг бэрхшээлгүйгээр давна гэж байхгүй. Бид нэг тийм шилжилтийн зурвас дээр байгаа гэж боддог. Энэ хэсэгхэн үеийг давах, тэвчих, зөв голдрилд орох нь чухал. Өвөл болж цас ороод л, хавар болж модод ногоороод л.. Би өнөөгийн амьдралыг нэг тийм даарсан, өвөл байна гэж дүрсэлмээргүй байна, хавар болж байна шүү дээ, найдвар байна. Бид дэлхийн эрчим хүчний төвд байдаг тул бидний амьдрал дандаа ийм байхгүй. Хүн бүр л болохоо байлаа гэдэг, буруугаар боддог, ярьдаг. “Сайн явах санааных, сайхан төрөх заяаных” гэдэг үг байдаг шүү дээ. Сайн юм бодож байж л эрчим хүчээ зөв болгож, зөв явна. “Амны билгээс ашдын билэг” гэдэг үг ч байдаг. Иймээс хэсэгхэн үеэс болж Монголын өнөөгийн амьдралыг бараан өнгөтэй гэж хэлж болохгүй.

Тэгвэл тэр шилжилтийн зурвас маань ямар өнгөтэй вэ?
Тэр зурвас бол маш олон өнгөтэй, үүнийг нэг өнгөөр төлөөлүүлэх нь маш өрөөсгөл. Тал талаас нь харахад маш олон өнгөтэй. Эдгээр өнгийг олж харах нь чухал, хардаг, харж чаддаг байх хэрэгтэй.

Өнгөтэй холбоотой бас нэгэн асуулт асууя. Бидний хүрээлэн буй орчны зарим зүйлс шууд өнгөөр илэрхийлэгддэг, нэг тийм мэдрэмж буудаг гэх үү дээ. Жишээ нь өвөл гэхээр цагаан, тэнгэр, далай, усыг хөх цэнхэр өнгөөр, нарыг шараар, байгалийг ногоон өнгөөр гэх мэт. Тэгвэл компьютер, мэдээллийн технологийг ямар өнгөөр харж болох вэ? Таны нүдээр харвал...
Бас л олон өнгөөр харна. Ер нь ямар ч юм их олон өнгөтэй байдаг. Олон талаас нь харах хэрэгтэй.

Яг энэ асуултыг би өөр хүмүүсээс асууж байсан юм. Нэг хүний хариулт одоо болтол санаанаас гардаггүй. Компьютерийг өнгөөр илэрхийл гэвэл гадаад байдлаараа хүмүүст шууд буудаг өнгө нь саарал. Мөн чанарыг нь авч үзвэл хязгааргүй гэж хэлж билээ.
Тийм ээ. Надад их л олон өнгө харагдаж байна. Компьютер, интернэтээс бид төрөл бүрийн мэдээлэл авдаг, иймээс ганцхан саарал өнгөөр илэрхийлж болохгүй, илэрхийлэгдэхгүй зүйл. Гадаад өнгө, будсан будгаар нь харж болохгүй.

Компьютер, техник хэрэгсэл, гар утас бүгд л нэг тийм хэвшмэл загварт баригдсан. Хэрвээ танд компьютерээ бусдаас этгээд, содон болгох хүсэлт тавибал та юу гэж зөвлөх вэ?
Компьютерийн гадаад үзэмжийн хувьд наад зах нь будаад өөрчилж болно. Яг л урлангийн маань телевизор шиг. Очиж үзээрэй. Чамайг хүсвэл компьютерийг чинь уйтгартай, саарал өнгөнөөс нь салгаад өгч болно.

Интернэтийн боломж улам ихэсч, бодит хэрэглээ бий болж байна. Интернэтэд өөрийн бие даасан байнгын үзэсгэлэн, нэрийн дэлгүүр ажиллуулах төлөвлөгөө бий юу?
Үзэсгэлэнгийн хувьд байж болно. Харин дэлгүүрийн хувьд одоогоор бодож төлөвлөсөн зүйл байхгүй.

Миний бодлоор уран бүтээлийг борлуулна гэдэг нь нэг бүтээлийг хэд дахин хуулбарлана гэсэн үг. Ийм бүтээлд түүнийг туурвих агшинд уран бүтээлчид төрж байсан санаа, мэдрэмж байхгүй болох байх. Уран бүтээлийн давтагдашгүй шинж гэх үү дээ?
Тийм ээ. Санал нэг байна.

Гэтэл асуудлыг нөгөө талаас нь харвал тухайн уран бүтээлчийн зургийг авах хүсэлтэй хүмүүст боломж олгох хэрэгтэй ч юм шиг. Цорын ганц бүтээлийг хэн нэгэн нь худалдан авна, эсвэл үзэсгэлэнд тавигдана. Гэтэл түүнийг харж нүд сэтгэлээ баясгах, худалдан авахыг хүсч байгаа хүн олон байгаа...
Ер нь тийм л дээ. Би 2000 орчим зураг зурсан. Тэдгээрээс гарын арван хуруунд багтах тооны зураг л монголчуудад, бусад нь гадагш гарчихаж. Өнөөдөр бид мөнгө хэрэгтэй болоод л уран бүтээлч хүний хувьд бүтээлээ гадныханд зарж байна. Монголчууд маань үүнийг сөхөөрөх завгүй яваа. Хожим бид Монголын орчин үеийн урлаг, түүний төлөөлөл гэж ярих үед гаднаас өөрсдийнхөө бүтээлийг худалдаж авах асуудал гарах вий гэж боддог. Уран бүтээлчид өөрсдийнхөө бүтээлийг эргээд худалдаж авах тохиолдол урлагт их байдаг юм билээ.Би ер нь бүтээлүүдээ Монголдоо үлдээхсэн, үлдээх хэрэгтэй гэж их боддог. Монголчууддаа бүтээлүүдээ маш хямд, гадныханд тэндхийн ханшаар нь л өгдөг.

Гадныханд бүтээлээ өгчихөөд харамсах сэтгэл төрдөг үү?
Харамсаад байдаггүй, урлаг ойлгодог, мэдэрдэг хүнд өгсөндөө баярладаг.

Та бүтээлийнхээ цуглуулга, тэмдэглэлийг яаж авч үлддэг вэ? Зурагжуулах, дүрсжүүлэх гэх мэтээр.
Сүүлийн 4-5 жилд л авч үлдэж байгаа даа. Ная, ерээд оны үед авч үлдсэн юм байхгүй. Тэр үед өнөөгийнх шиг дижитал аппарат, компьютер гээд л боломж ч байсангүй. Дээр нь залуу байлаа, омголон ч явж. Үүнийг би хэдийг л бол хэдийг дор нь хийж чадна гэж боддог байлаа. Тэгээд л зарахыг нь зараад, хүнд бэлэглэхийг нь бэлэглэдэг байж дээ.

Зарим бүтээлийнхээ ядаж л зургийг нь ч авч үлдээгүй гэхээр харамсалтай л юм даа.
Тийм ээ. Найзууд, мэргэжил нэгт нөхөд маань чиний тийм зураг тэнд байна лээ, таны ийм зураг манайд байна гээд л гадныхнаас и-мэйл ирдэг. Үнэндээ хэн, ямар зургийг маань аваад, хаана байрлуулсныг нь мэддэггүй.

Та дэлхийн олон оронд бие даасан болон хамтарсан үзэсгэлэнгээ гаргасан хүн. Гадаад орнуудаар явж байхад тань “энэ яагаад Монголд байдаггүй юм бол?” гэсэн бодол төрүүлэх мэдээллийн технологийн дэвшил мэдрэгдэж байв уу?
Анхандаа үүнийг нэвтрүүлчих юмсан, “манайх ингэчихээсэй”, ийм болчихвол зүгээр юм гээд л байнга боддог байлаа. Одоо бол тэгж нэг их бодохоо больсон.

Та байнга л шинийг сэдэж, эрэлхийлж явдаг хэрнээ бас нэг тийм нууцлаг хүн шиг санагддаг. Миний мэдэхийн “Сентиз арт” анатоми шоу гэсэн урлагийн нэгэн шинэ төрлийг монголчууддаа таниулсан. Энэ шоуг хүмүүс хэр хүлээж авав?
Хүмүүс маш шоктой хүлээж авсан. Энэ бол орчин үеийн урлагийн нэг төрөл. Бид дэлхий даяарчлагдаж байна гэж их ярьдаг. Энэ даяаршилтай уялдан урлаг маань өөрөө улам даяарчлагдах болсон. Зураач хүн гэхэд л зөвхөн зургаа зураад байх нь учир дутагдалтай болж байгаа юм. Надад байгаа энэ их ертөнцийг зөвхөн зургаар илэрхийлэх, нээхэд хангалтгүй, боломжгүй санагдаж байна л даа. Хөдөлгөөн оруулж, дүрсжүүлмээр, бас дуу хуур оруулмаар байдаг. Ер нь хүний сэтгэлд төрөл бүрийн хязгааргүй санаа, мэдрэмж төрдөг. Иймээс энэ бүхнийг илэрхийлэхэд би ганцаараа бус, бусад уран бүтээлчдийн хамтын ажиллагаа чухал. Миний бодож буй хөдөлгөөнийг бүжигчин гаргах, санааг маань наад зах нь тайз засал, гэрэл чимэглэлээр илэрхийлнэ гэсэн үг. Ингэхээр урлагийн 10 гаруй төрлийг багтаах шаардлагатай болж байгаа юм. Бүх урлагийг хольж, нэгтгэнэ гэсэн үг. Нүдээрээ хараад, чихээрээ сонсоод, сэтгэлээрээ мэдрээд л, 5 мэдрэмжээ зэрэг ажиллуулах боломжийг олгосон. Зарим хүмүүс “бөөндөж” байна гэсэн. Үнэхээр нэг талаас нь харвал “бөөндөж” байгаа л даа. Жишээ нь ноён хутагт Данзанравжаагийн “Үлэмжийн чанар” дуу гэхэд л нэгэн зэрэг, нэгэн агшинд урлагийн 3-4 төрлөөр илэрхийлэгдсэн нь үзэгчдэд маш өвөрмөц сэтгэгдэл, олон талын оюун санааны мэдрэмжийг төрүүлсэн. Бүсгүй хүнийг таван мэдрэмжээрээ мэдэрсэн тэр мэдрэхүйг гаргахын тулд энэ дууг дандаа эмэгтэй хүн дуулдаг. Тэгэхээр энэ дууг эрэгтэй хүн дуулбал илүү онцлог, хүмүүсийн хүлээн авах нь огт өөр. Иймээс энэ дууг гавьяат жүжигчин Сосорбарамаар дуулуулсан. Үнэхээр гайхалтай сайхан дуулсан. Ард нь уран нугараачдаар эмэгтэй хүний бие, хөдөлгөөнийг гаргаж, хийлийн эгшиг оруулсан.

Сентиз арт шоугаараа урлагийн шинэ төрлийг монголчууддаа таниулахыг зорив уу, эсвэл өөрийнхөө бодол санаа, мэдрэмж, дотоод ертөнцийг нээхийг зорив уу? Шоуны тань гол зорилго юу вэ?
Монголчууддаа урлагийн ийм шинэ төрөл байдаг гэдгийг таниулах нь шоуны маань гол зорилго байсан. Манайхан үүнийг мэддэггүй, энэ талаар ярихаар хүмүүс хүлээж авдаггүй байсан л даа. Гадныханд бол шинэ зүйл биш. Ихэвчлэн багийн зохион байгуулалтаар синтез дээр урлагийг бүтээдэг. Манайхны хувьд багаараа ажиллах чадвар харьцангуй муу. Иймээс багаараа ажиллах арга, туршлага хуримтлуулах, шинэ урлагийн төрлийг монголчууддаа бага ч гэсэн бодитоор үзүүлэх, синтезээр дамжуулан өөрийнхөө дотоод ертөнцийг илэрхийлэх, өөртөө, орчлон ертөнц, байгаль, нийгэм гээд маш олон зүйлд хандаж буй өөрийнхөө хандлагууд гээд маш олон зүйлийг гаргахыг зорьсон. Товчоор маш олон зүйлийг нэг дор гаргах.

Энэ шоугаар та өөрийн санаа, мэдрэмжийг бусад уран бүтээлчдээр дамжуулан илэрхийлсэн. Уран бүтээлчид өөрийн тань санааг гаргаж чадсан уу?
Мэдээж яг 100 хувь гаргаж чадахгүй шүү дээ.

Тэгвэл хэдэн хувь бэ?
80 хувь. Санасныг бодоход сайн болсон. Энэ нь залуу уран бүтээлчдийг ихээр оролцуулсантай холбоотой болов уу. Залуучууд бол эрч хүчтэй, шинэлэг.

Бас нэгэн хэв маягт баригдахгүй...
Тийм шүү. Залуучуудтай ажиллахад урамтай байдаг. Би залуу уран бүтээлчидтэй ажиллах, тэднийг дэмжих сонирхолтой. Залуу уран бүтээлчдийн хувьд шинэ гарч буй урлагийн төрөлд оролцох нь том боломж. Шоунд маань морин хуурын дөрвөл маш өвөрмөц бөгөөд чөлөөт байдлаар морин хуураа яг л гитар тоглож байгаа юм шиг тоглосон. Тэд өмнө нь рок хувцастай, тайзны асар их эрх чөлөөтэйгөөр сонин аялгууг тоглож байгаагүй. Тоглолтын явцад гар утсаар ярьж, ус уух зэргээр маш чөлөөтэй байсан нь үзэгчдийн нүдэнд их содон туссан. Энэ нь байнга үндэсний хувцастай голдуу ардын аялгууг тоглодог хүмүүсийн хувьд нэг тийм чөлөөт ертөнцөд амьдралыг, урлагийг өөрөөр харах боломжийг олгосон явдал. Энэ мэтчлэн залуучуудад хэрэгтэй зүйл болсон гэж боддог.

Дээрх шоуны талаар сонин, хэвлэлээр цацагдсан нэгэн өгүүлбэрийн талаар өөрөөс тань асууя гэж бодлоо. Үүнийг сонины өнгөрсөн дугааруудаас шүүж авсан юм. Энэ нь юу вэ гэхээр “С.Саранцацралт энэ удаа сэтгэлийг эрхтэн хэмээн авч үзээд анотомийн задаргаа хийх гэнэ. Сэтгэл гэдэг нүдэнд харагдахгүй, гарт баригдахгүй атал гэрлийн хурдаар хэмжигддэг, боломж нь хязгааргүй хэрнээ мөнхөд өөрчлөгдөж байдаг” гэсэн байсан. Миний бодлоор энэ хэдэн үгс таны хязгааргүй, нууцлаг, өвөрмөц дотоод ертөнцийг илэрхийлэн хэлсэн сэтгүүлч, сурвалжлагчдын үг биш, чухамхүү таны л өөрийгөө илэрхийлж гаргасан үг шиг санагдсан?
Тийм ээ. Энэ бол миний үг.

“Уран зураг бол харах яруу найраг, яруу найраг бол сонсох уран зураг” гэдэгчлэн Та Монголын томоохон гэгдэх 24 найрагчийн шүлгийг зургаар амилуулсан. Түүн дээрх шүлгийг уншаад зургийг харахад их л өвөрмөц санагдсан. Д.Батбаярын ‘Салхи’ шүлэг гээд л. Ийм санаа хэрхэн төрөв?
Би нэлээд хэдэн жил уран бүтээлээс, уран бүтээлийг төрүүлэх чиглэлээр ажиллаж байна. Жишээ нь бид нэг ном уншихад нэг сэтгэгдэл төрдөг, гэвч түүнийгээ удалгүй орхидог. Миний ажил бол чухамхүү тэр сэтгэгдлийг эргүүлж уран бүтээл болгох туршилт. Энэ чиглэлээр Дашням гуай, Туяа эгч (Оройтсон бороог зохиосон) нарын хүмүүстэй хамтарч ажиллаж байна. Сүүлийн 3 үзэсгэлэн, “Өлмийгөө өргө дөө, цэцэг ургая гэнэ” ном, синтез арт шоу маань үүнтэй холбоотой юм. Жишээ нь Өлзийтөгсийн хайрын тухай шүлэг. Өлзийтөгс өөрөө хайрын тухай өгүүлж байхад би түүнийг нь уншихад надад арай өөр сэтгэгдэл төрнө, түүнийг л буцаагаад уран зураг болгоод гаргах юм.

Гайхалтай. Тууж, үргэлжилсэн үгийн зохиол, жүжиг зэргийг зургаар илэрхийлдэг. Шүлгийг илэрхийлнэ, илэрхийлж чадна гэхээр...
Тийм ээ. Маш сайхан. Хорин яруу найрагчийн бүтээл дээр ажиллахад би өөрөө 20 янзаар хувирсан. Жишээлбэл, Галсансүхийн аймаар шүлгүүдийн хувьд дотор нь ороод “дээш доош” болж байхад, Мэнд-Ооёогийн шүлэгт цул мөртлөө нэг тийм жижигхэн жижигхэн юмнууд яваад л, гэтэл Хулангийн хайрын шүлэг дээр эргээд өөрийгөө задлах хэрэг гардаг. Бас Дашням гуайн философийн хүнд шүлэг бөөн юм бодогдуулаад л... Энэ бүтээлээ жил 6 сар хийсэн. Энэ хугацаанд тийм олон янзаар өөрийнхөө сэтгэлийг хувиргаж, хөдөлгөж, нэг тийм сэтгэхүйн давалгаануудад шидэгдээд л, туугдаад л... Их л сонин байдаг юм билээ.

Таныг ингээд ярихаар атаархал төрж байна. Өөрийн тань эргэн тойрон тэр чигтээ урлаг. Ингэхэд одоогийн залуусын урлагийн мэдрэмж хэр байна?
Янз бүр дээ. Анх уран бүтээлээ хийж байсан үетэй харьцуулахад маш өөр болсон, хүмүүс урлагийг ойлгодог, мэдэрдэг болсон санагддаг.

Хүмүүст урлагийн боловсрол хэрэгтэй, багаас нь олгох нь чухал гэж би боддог.
Тэгэлгүй яахав ээ. Бүгд л зохих хэмжээнд зурж чаддаг, хөгжим тоглодог байх хэрэгтэй. Жишээлбэл, Европт дунд сургуулийн хүүхдүүд бүгд л хоолой тавилттай байдаг бол манайд урлагийн сургуульд л энэ асуудал яригддаг.

Бид мэдээллийн зуунд, асар их мэдээлэл дунд амьдарч байна. Үнэн худал, баталгаатай баталгаагүй, хэрэгтэй хэрэггүй, сайн муу гээд л энэ их замбараагүй, толгой эргэм их мэдээллээс нэгэн бодлын зугтаамаар ч юм шиг. Танд тэгж санагддаг үе бий юу?
Үгүй ээ. Надад тэгж санагддаггүй. Энэ их мэдээлэл дунд зохицон амьдарч, хэрэгцээт мэдээллээ сонгох хэрэгтэй болов уу. (утас нь дуугарав).

Олны танил хүмүүс утасны дугаараа их сольдог. Таны хувьд?
Үгүй ээ. Би сольдоггүй.

Мэдээж уран бүтээлч хүний хувьд хийсэн бүтээл бүр нь үр хүүхдийн нэгэн адил маш чухал. Та өөрийнхөө ямар бүтээлд хамгаас илүү хайртай вэ? Хамгийн сэтгэлд тань хүрсэн нь гэх үү дээ?
Бүх бүтээлдээ хайртай. Ямар ч бүтээл хийхдээ эхнээс нь авахуулаад бүх л зүрх сэтгэлээ зориулдаг. Би “хамгийн” гэдэг үгэнд дургүй. Ер нь ямар ч юманд мөн чанартаа “хамгийн” гэдэг юм байдаггүй. Бид өөрсдөө зохиогоод л “хамгийн” гэж яриад байдаг.

Онгод ордог гэж ярьдаг. Энэ талаар?
Онгод ордог. Юм бодох, ном унших, хүнтэй ярилцах гээд л, ер нь хүнд нэг тийм сэтгэгдэл төрдөг шүү дээ. Тэгэхэд л нэг зургийн санаа төрдөг. Их сонин шүү, сандраад л...

Та өдөр бүр зургаа зурдаг уу?
Тийм ээ өдөр бүр зурдаг.

Жишээ нь өнөөдөр?
Зочид буудлын захиалгаар 10 метр урттай зураг зурж байгаа. Дан цэцэг. Өглөө түүнийгээ зурж байтал Урлагийн зөвлөл дээр ажил гарсан.

Ойрын үед та уран бүтээлийн үзэсгэлэн гаргах уу?
10 сард гаргах байх.

За ингээд ярилцлагаа өндөрлөе. Бидний урилгыг хүлээн авч, өөрийн уран бүтээл хийгээд мэдээллийн технологийн чиглэлээр ярилцсанд тань нийт уншигчдынхаа өмнөөс гүн талархал илэрхийлье. Таны цаашдын уран бүтээлд өндөр амжилт хүсье.
Баярлалаа.

Алтан ураг: Бидний хаяг www.altanurag.com

Ярилцсан С.Уянга
МИНИЙ КОМПЬЮТЕР сэтгvvл, 2007 онь № 03 (83)

Бид цахилгаан гитар гэж сонсч байснаас бус, цахилгаан ёочин, цахилгаан морин хуур гэж сонсч байсангүй. Гэвч цахилгаан морин хуур, ёочин хэдийнэ бий болжээ. Эдгээр гайхамшигт хөгжмийн зэмсгүүдийн эзэд нь Монголын урлагийн ертөнцөд сүүлийн үед “цахиур хагалж” буй Алтан ураг хамтлагийнхан. Тийм ээ. Тэд Монголд бүү хэл, дэлхийд анхныхад тооцогдох ардын цахилгаан хөгжмийн зэмсгүүдийг бий болгож, эзэмшиж яваа залуус. Иймээс бид энэ дугаарынхаа редакцийн томилолтоор Алтан ураг угсаатны рок хамтлагийнтай уулзаж ярилцсан юм.

Товч танилцуулга
Анх контенпирари гэсэн шинэ хөгжмийн урсгал жанраар уран бүтээлээ эхэлсэн. 2004 оноос фолк (угсаатны) рок стилиэр тоглож эхэлсэн. Хамтлагийн ахлагч ёочин хөгжимчин Б.Эрдэнэбат, цахилгаан морин хуурч Б.Бүрэнтөгс, морин хуурч, хөөмийч П.Оюунбилэг, бөмбөрчин Б.Болортунгалаг, их хуурч Ц.Гангаа, бишгүүр хөгжимчин, хөөмийч М.Чимидтогтох, уртын дууч Х.Эрдэнэцэцэг гэсэн бүрэлдэхүүнтэй.

Юуны өмнө бидний ярилцлагыг хүлээн авсан Та бүхэнд баярлалаа. Ойрмогхон нэгэн телевизээр “Чөтгөрийн 13” ч билүү нэгэн нэвтрүүлгээр танай нэгэн клипийг гаргаад шүүмж өрнүүлж байсан. Энэ клипийнхээ талаар ярилцлагаа эхэлбэл?
Энэ бол “Давалгаа”, “Ижий Монгол” гэсэн хоёр бүтээлийг нэгтгэсэн клип. “Давалгаа” бүтээлээр одоогийн хийж байгаа зүйлээ, “Ижий Монгол” бүтээлээрээ цаашид хийх зүйлээ гаргахыг зорьсон. Мэдээж аар саар өөлөх зүйл, бас санаанд хүрээгүй зүйл байлгүй яах вэ.

Оролцогчдоос гарсан шүүмж нь морин хуур тоглож буй залуугийн гарт цаг байсан, бөгж нь эргэсэн байсан зэрэг зүйл хэлж байсан санагдана. Ардын хөгжим гэхээр л заавал бүх зүйл ардын буюу үндэсний онцлогтой, энгийн байх албагүй мэт... Орчин үед шинэ агуулгаар баяжуулагдан нэг талаас ардын урлаг, нөгөө талаас орчин үеийн технологи, өвөрмөц шийдэл, өнгө төрх баймаар?
Тийм ээ. Ер нь ардын урлагийн асуудал дээр бид шүүмжлэлтэй ханддаг. Манай ардын урлагийн хамтлагууд гэхэд л нөгөөх л “Үүлэн бор”, Жалам хартайгаа, нөгөөх л хувцастайгаа л, товчоор бол нэг хэвийн, нэг хэв маягт баригдсан байдаг. Үүнээс үүдэн хатуугаар хэлбэл, нэг үе монголчууд маань өөрсдөө ардын хөгжмөө сонсохгүй талдаа болсон байсан шүү дээ. Эрт дээр үеэс бидэнд уламжлан ирсэн энэ их өв соёлоо хадгалах, орчин үеийн өнгө төрх, хэмнэлд нийцүүлэн баяжуулах нь ихээхэн чухал гэж бид боддог. Иймээс яавал хүнд ардын дуу хөгжмөө хүргэх, илүү амьд шинэлэг болгох, хүмүүсийг шимтэн сонсдог, яавал илүү ойр болгох вэ гэдэг тал дээр их анхаарсан, их ч ярилцсан.

Бусад хамтлагуудтай харьцуулахад танай хамтлаг нэг л өвөрмөц санагддаг. Ингэхэд ардын хөгжмөөр рок тоглох санаа хэрхэн төрөв, хамтлаг хэрхэн байгуулав?
Бид бүгд Хөгжим бүжгийн коллежийг төгссөн нэг ангийнхан. 2001 онд сургуулиа төгсөөд ”Сарны чулуу” чуулгад орцгоосон. Тэндээ 3 жил ажиллаад энэ хамтлагаа байгуулсан даа. Дээр дурдсанаар нэгэн хэвийн хэвшмэл зүйлийг өөрчилж, ардын дуу хөгжмийг хүнд ойр, илүү амьд болгох зорилгоор хамтлагаа байгуулсан.

“Алтан ураг” сонсголонтой хэрнээ, утга төгөлдөр нэр юм. Энэ нэрийг хэн өгөв?
Нэрний тухайд бид бүгд Чингисийн алтан ургийнхан гэдэг үүднээс ийм нэр бодож өгсөн. Бидний зорилго бол Чингисийн Монголыг дэлхий дахинаа таниулах. Түүнээс гадна Чингис болон түүний алтан ургийнхан дайн байлдаанаар дэлхийг байлдан дагуулж байсан улс. Тэгвэл одоо үед алтан ургийнхан юугаар дэлхийг байлдан дагуулж болох вэ? Мэдээж урлаг, спортоор дагуулна шүү дээ. Тэр дундаа үндэсний хөгжмөөрөө байлдан дагуулж болох юм. Өнөөдөр монголчууд бид оюун ухаан, авьяас билгээрээ дэлхий дахинаа Монголын нэрийг дуурсгах явдал маш чухал. Энэ утгаараа энэ нэрийг өгсөн дөө.

Ардын хөгжмийн зэмсгүүдийг цахилгаан болгоно гэхээр?
Тэр чинь их хэцүү ажил аа. Патентаа алдчих юм биш биз? (инээлдэцгээв) Зарчим нь цахилгаан гитартай яг адил.

Өөрсдөө хийсэн үү? цахилгаан болгосноор хөгжмийн дуу гаралтанд ямар өөрчлөлт орж байна вэ? Техникийн үзүүлэлт?
Тийм. Өөрсдөө хийсэн. Дуугаралтын хувьд басс гитартай ойролцоо, гэхдээ илүү агаартай дуугардаг. Цахилгаан гитарын нэгэн адил техникийн нарийн үзүүлэлтүүдийг хэлэхэд төвөгтэй байна. Дуугаралтын хувьд мэдээж маш гайхалтай. Товчоор бол морин хуураас ялгаатай нь акустик гитарын мембран болон цахилгаан гитарын эффект, цахилгаан хийлийн техник хэрэгслүүдийг суулгасан.

Агаартай гэхээр?
Нумт хөгжим учраас цахилгаан болгосноор морин хуур болон цахилгаан гитарын аль алинд нь байдаггүй онцлог дуугаралттай гэх үү дээ.

Танай хамтлагийг өнгөөр илэрхийлбэл?
Хар, улаан, цагаан.

Танай хамтлагийн имиж гэх үү дээ, хувцаслалт, хөгжмүүд чинь тун өвөрмөц санагдсан. Морин хуурын толгой гэхэд л үнэхээр содон өнгө, төрхтэй. Үүнийг өөрсдөө хийв үү? эсвэл мэргэжлийн хүнээр хийлгэсэн үү? Ардын хөгжмийн зэмсгүүдийг орчин үе, рокийн хэмнэлд оруулсан тань үнэхээр гайхалтай?
Морин хуурын толгойн хувьд хүмүүс янз бүрээр л ханддаг. Заримд нь таалагддаг, ялангуяа настай хүмүүст бол таалагддаггүй талдаа гэж хэлж болно. Бид морин хуурыг өөрчлөх гээгүй, өөрсдийн имиж, онцлогт л тохируулан өөрчилсөн. Санаагаа бид өөрсдөө гаргасан. Бид Индэр мөнгөн хуур гэдэг юм. Ер нь бол цахилгаан хуур л даа. Өөрөөр хэлбэл өөрсдийнхөө стиль жанрт тохируулсан гэх үү дээ. Гэхдээ энэ бол цоо шинэ санаа биш, Монгол ардын үлгэрт “Индэрмаа хар мангас Индэр мөнгөн хуураа аваад л” гээд гардаг шүү дээ. Тэгэхээр морин хуураас гадна бас өөр хуур байдаг гэсэн санаа л даа. Дээр бид хэлсэн. Нэг талаар ардын урлагийг хэвшмэл байдлаас нь гаргах, нөгөөтэйгүүр өөрсдийн имижийг бүрдүүлэх үүднээс хөгжмүүдээ өөрчилсөн, хувцаслалтандаа ч үүнийгээ шингээхийг хүсдэг.

Нууц биш бол танай тоглолтын хувцасны дизайныг хэн хийдэг вэ? Алтлаг хээтэй эмжээртэй хар хувцас тань их өвөрмөц юм?
Мэдээж санаагаа өөрсдөө гаргана. Түүнээс биш загвар зохион бүтээгчдийн хувьд ардын урлаг гэхээр ноёд, хатдын хувцас, рок гэхээр л гинж төмөр унжсан байдлаар гаргах гээд байдаг. Гэтэл биднийх үүнээс өөр, бид огт өөрийг хүсч байгаа. Бидэнд ардын урлаг болон рок хөгжмийг давхар шингээсэн тийм л зүйл хэрэгтэй. Бидний хувцсыг ерөнхийлөгч, төрийн түшээдийн дээлийг урладаг Лхагва мастер хийсэн.

Танай хамтлагийн нэг аялгуу надад маш таалагддаг. Дахин дахин сонсоод баймаар, нэг сонсохоороо 2-3 удаа дараалж сонсдог. Өмнө нь нэг л тийм уйтгартай, хийж байгаа бүх зүйлээ орхиод шууд гармаар ч юм шиг, тэгсэн хэрнээ сэтгэлд дотно, бас тайвшрал авчирч, итгэл төрүүлэхээр, сэтгэл сэргээмээр ч юм шиг санагддаг байлаа. Үгээр илэрхийлэхэд хэцүү юм. Гэтэл ойрмогхон СД дээрээс тань энэ аялгууны нэр нь Requiem гэдгийг, бас товч тайлбарыг нь мэдэж авлаа л даа. “Бид туйлдаж байна.... Бид цөхөрч байна.... Бид шинийг хүсч байна.... Бид багтарч байна....“ гэсэн тайлбартай байсан. Үүнийг уншсаны дараа үнэхээр л аялгуу тань дээрх санааг илэрхийлээд байгаа мэт санагдсан. Энэ бүтээлийнхээ талаар яриач.
Та гадаа гараад хар. Амьдрал ямар харагдаж байна. Тэнэмэл хүүхдүүд гээд л.... Амьдрал хэцүү байна ш дээ. Үнэхээр л туйлдсан, цөхөрсөн, багтарсан, хотол зоноороо шинийг хүссэн нэг ийм уур амьсгал, дүр төрх танд буухгүй байна гэж үү? Бид хар багаасаа л хөгжмөөр амьсгалж, амьдарч яваа хүмүүс. Иймээс энэ бүхнийг үүнээс өөрөөр илэхийлэх арга алга.

Сэтгүүл маань мэдээллийн технологийн сэтгүүл. Иймээс энэ талын болон уламжлал болсон хэдэн асуултыг асуухаас өөр аргагүй нь. Компьютер, интернэтийг хэр ашигладаг вэ? Уран бүтээлдээ ашигладаг уу?
Мэдээж өдөр бүр компьютерийн ард суугаад интернэт ашиглаад байх цаг гардаггүй. Бидний компьютертэй холбоотой бүхий л хэрэгцээг CCS компани хангадаг. Энэ дашрамд тус компанийн захирал Кадр, Даваанаад баярлалаа гэж хэлмээр байна.

Мэдээж амьд тоглолт хийдэг тул тэр бүр компьютер хэрэггүй байж магадгүй. Хөгжмийн мэргэжлийн програмууд болох Cubase гэх мэт програм дээр маш олон хөгжмийн зэвсэг орсон байхыг нэг удаа харж байсан юм. Монгол ардын хөгжмүүд, цахилгаан хөгжим зэргийг компьютерийн регистрт оруулах цаг болсон мэт. Энэ талаар ....
Одоогоор тоглолтондоо компьютерийн програм ашигладаггүй. Мэдээж Монгол ардын хөгжмүүдийг компьютерийн регистрт оруулахтай санал нэг байлгүй яах вэ.

Танай хамтлагийн вэб хуудас www.altanurag.com гэж байсан. Харамсалтай нь орохгүй байсан?
Тийм ээ. Вэб сайт маань бүрэн хийгдээгүй байгаа. Манай вэб сайтыг хөгжүүлэх ажлыг ХААН Банк ивээн тэтгэж байгаа. Удахгүй вэб сайт маань бүрэн ажиллагаанд орж, та бүхнийг манай вэб сайтын идэвхтэй зочин болно гэдэгт итгэж байна.

Та бүхэнтэй уулзахаас өмнө та бүхний бүтээлийг сонирхохоор ганц нэгэн СД шопоор орсон. Нэгэн худалдагчийн хэлснээр танай хамтлагийн СД-ийг гадныхан их авдаг. Авах авахдаа тохиолдлоор сонирхож бус, зорьж ирж авдаг гэсэн. Гэхдээ энэ бол Монголд оршин суудаг гадаадууд. Хилийн чанадад байгаа монголчууд, гадныхан та бүхний бүтээлийг сонирхох нь гарцаагүй. Өнөөдөр заавал дэлгүүр хэсч худалдаа хийх бус, компьютерийн араас дэлхийн өнцөг булан бүрт бараа бүтээгдэхүүнээ борлуулах, худалдан авалт хийх боломжтой болсон цаг. Та бүхэн бүтээлээ интернэтээр сурталчлах, борлуулах талаар төлөвлөсөн зүйл бий юу?
Бүтээлээ интернэтээр борлуулах, сурталчлах талаар бодож, төлөвлөж байгаа олон зүйл бий. Тийм ээ. Гадныхан манай хамтлагийг тодорхой хүрээнд мэддэг. Магадгүй энэ нь 8 орны хамтран бүтээсэн “Хадаг” хэмээх баримтат кинотой холбоотой болов уу. Бид энэ киноны хөгжмийг хийсэн, бас тоглосон. Интернэтэд энэ киноны талаар нэлээд мэдээлэл байдаг.
(С.У: Үнэхээр “Altan urag” гэсэн үгээр интернэтээс хайхад энэ кинотой холбоотой нэлээд мэдээлэл байлаа. Энэхүү кино нь 2006 онд Торонтогийн кино урлагийн фестивалиас Сваровскийн хүндэт шагнал, Венецийн кино фестивалиас “Ирээдүйн арслан” зэрэг хэд хэдэн шагналыг хүртсэн бүтээл юм байна. Киноны талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллийг түүний албан ёсны вэб сайтаас http://www.khadak.com хаягаар хандан авч болно. Түүнчлэн тус хамтлагийн цомгуудын талаар, мөн тоглолтыг үзсэн хүмүүсь тэр дундаа гадаадынхны сэтгэгдэл их байлаа.)

Одоо ч технологи хөгжөөд видео хүртэл өндөр чанартайгаар stream хийж үзэж болж байгаа юм чинь амьд хөгжмийг заавал очиж үзэх биш, гэртээ эсвэл ажлаасаа шууд үзэх боломжтой ч юм шиг…
Тийм ээ. Иймэрхүү боломжийг ашиглана гэж бодож байгаа. Бодож төлөвлөж байгаа зүйл их байна аа.

Интернэтээр бүтээлүүдээ борлуулах талаар гэснээс зохиогчийн эрхийн тухай юу гэж боддог вэ?
Тийм ээ. Энэ бол бидний санааг зовоосон асуудал. Манайд зохиогчийн эрх хамгийн ихээр зөрчигддөг. СД хувилж зарах асуудал бол энүүхэнд. Бидний бүтээлийг кино, телевизийн нэвтрүүлгүүд ихээр зөвшөөрөлгүй ашигладаг. Ядаж л “Алтан ураг” гээд нэрийг маань дурдаж болмоорсон. Энэ талаар яриад ч нэмэр алга. Энэ тал дээр урлагийн болон холбогдох байгууллагууд юу ч хийхгүй байна. Бид дор бүрнээ хариуцсан ажилдаа эзэн болмоорсон.

Улаанбаатар таймс сониноос нэгэнтээ танай “Made in Altan urag” цомгийн талаар бичсэн мэдээг уншсан санагдана. Түүн дээр та бүхэн “Бидний цомгийг дахин сонсоход нэг их буруудахгүй. Яагаад гэвэл бид шинэ юм сонсгож байгаа учир хүмүүс сайн ойлгохгүй байж мэднэ. Харин хоёр дахь удаагаа сонсвол дурлах болно” гэсэн байсан. Ингэхэд “Унага төрөв” цомог юугаараа онцлог вэ? Нэр нь хүртэл өвөрмөц юм.
Анхны “Унага төрөв” цомог маань контерпирари жанраар бүтээгдсэн дан хөгжмийн бүтээл. Гэтэл энэ нь бидний хүсч мөрөөдөж байсан урсгал арай л биш юм гэж санаад өөрийн өнгө төрхөө хайж эхэлсэн. Хэд хэдэн зүйлийг билэгшээж энэ нэрийг өгсөн. Унага бол хийморлог амьтны үр төл, эхээс төрмөгц дөрвөн хөл дээрээ тэнцдэг, мөн бид морин хуураар тоглодог, анхны маань цомог, уран бүтээл учир цаашид зорилгодоо хүрнэ гэж бэлгэшээж энэ нэрийг өгсөн. Цомгийн маань онцлогийг мэдэхийн тулд та өөрөө сонсох нь дээр болов уу. Нэг танил маань манай “Унага төрөв” цомгийг дөнгөж шинээр аваад хөдөө явж л дээ. Тэгээд СД авснаа санаад тавьж л дээ. Тэгээд “Туйлбаргүй” хэмээх аяыг маань сонсоод үхтлээ айсан гэсэн, бараг л сүнс ад чөтгөр санаанд нь буусан юм байх (инээлдэв).

Хүнд тэгж нөлөөлтөл нь хөгжмийг бий болгоно гэдэг сайхан л байна шүү дээ. Хажууд нь очоод орилоход айдаггүй атал хөгжим сонсоод айх, нуруугаар жихүүдэс төрж байна гэдэг чинь хөгжим тань хүнд хүрч байгаагийн илрэл бус уу? Хөгжмийн зохиолыг хэн бичдэг вэ? Өөрсдөө бичдэг гэж сонссон....
Тийм ээ. Манай хамтлагийн бас нэг онцлог бол бид өөрсдөө хөгжмөө бичдэг. Энэ нь бас л бидний хэлэх, гаргах гээд байгаа зүйлтэй холбоотой. Хоорондоо ярилцаж байгаад иймэрхүү зүйл хийе гээд л дундаасаа бүтээлээ гаргадаг. Ер нь бид бие биенээ маш сайн ойлгодог. Хар багаасаа л хамт сурч, ажиллаж байгаа болохоор аргагүй юм даа.

Одоо ямар уран бүтээл дээр ажиллаж байна?
Бид Оросын нэрт найруулагч Сергей Бодровын Чингис хааны тухай Монгол гэдэг киноны хөгжим дээр ажиллахаар уригдсан энэ сарын 20-доор ОХУ-ыг зорино. Энэ бол монголчууддаа, фенүүддээ барьж буй бидний бэлэг. Хадаг киноны нэгэн адилаар бид дэлхийн бусад орнуудад, Холливүүдэд Монголоо тодорхой байдлаар сурталчилж буй хэрэг гэж билэгшээж байгаа. Мэдээж баримтат бус, уран сайхны кино тул хүмүүст хүрэх нь илүү байх. Монголчууд урлаг соёлтой, ардын урлагийн арвин сан нөмрөгтэй гэдгийг хүмүүс мэдэг л дээ.

Энэ чинь нэг хэсэг Чингис хаан, монголчуудыг доромжилсон кино хийх нь гээд л хэдэн жилийн өмнө нэлээд шуугиан тариад байсан кино мөн үү? Түүхийг гуйвуулсан гээд л бөөн юм болж байсан санагдана?
Тийм ээ, нэг үе их шуугиан тарьж байсан. Бид киногоо үзсэн. Энд монголчууд биднийг доромжилсон, дайрч давшсан ямар ч зүйл байхгүй. Иймээс бидний ярилцлагыг уншиж буй хүмүүс ч гэсэн энэ киноны талаар зөвөөр ойлгох хэрэгтэй. Агуулгын хувьд ямар ч буруу зөрүү зүйл байхгүй. Чингис хааны тухай кино бол монголчууд биднийг дэлхий дахинаа сурталчилж буй хэрэг шүү дээ.

Ойрын үед фенүүддээ барих бэлэг? Том хэмжээний амьд тоглолт хийх үү?
Ойрын үед төлөвлөсөн тодорхой тоглолт байхгүй. Хэтдээ томоохон, бусдаас шал өөр тоглолт хийнэ гэж бодож байгаа.

Фенүүд гэснээс танай хамтлаг Фен клубтэй гэж сонссон?
Тийм ээ. Биднийг сонсдог, дэмждэг, хамтарч ажилладаг залуусын байгуулсан фен клуб бий. Энэ дашрамд уншигчид та бүхнийг ч гэсэн биднийг дэмжээсэй гэж хүсч байна. Бодвол танай сэтгүүлийн уншигчид бүгд л компьютер, интернэтийг өргөнөөр хэрэглэдэг хүмүүс байх. Иймээс ядаж л вэб сайтдаа манай хамтлагийн талаар мэдээ, вэб сайтын маань холбоосыг байрлуулах замаар биднийг дэмжиж болно шүү дээ. Та бүхэнд манай фен клубын хаалга нээлттэй гэж хэлмээр байна.

Бидний хүсэлтийг хүлээн авч сонирхолтой ярилцлага өгсөн Та бүхэнд баярлалаа. Та бүхний урлагийн алтан шар зам дардан байг.
Баярлалаа. Бид Монгол киноныхоо хөгжмийг хийж ирсний дараа орчин үеийн кино урлагт дуу хөгжмийг амилуулахад компьютер техник, мэдээллийн технологийн орчин үеийн ололт дэвшлүүдийг хэрхэн ашиглаж буй талаар та бүхэнтэй хуваалцах болно. Энэ дашрамд биднийг дэмжин ажилладаг Ардын уран зохиолч Бавуугийн Лхагвасүрэн, ХААН банк болон бусад байгууллага, хүмүүст баярласнаа илэрхийлье.

Ийнхүү Алтан ургийхантай хийсэн ярилцлагаа өндөрлөе. Уншигч та энэ хамтлагийн талаар сайн мэддэггүй, магадгүй огт сонсоогүй байж болно. Тэгвэл тэдний амьд тоглолтыг Их Монгол зоогийн газарт ням гариг бүрийн 21.30 минутаас сонирхоод үзээрэй. Үндэсний урлаг, өв соёлоо гэсэн сэтгэлтэй, ажилсаг, авьяаслаг, нэгэн гэр бүл мэт цогц болж чадсан эдгээр залуустай ярилцах үед тэд дэндүү даруухан санагдаж байсныг нуух юун. Ганц нэг дуу дуулдаг, өөрийгөө “баруун, солгойгүй” рекламдаж “од” болдог хүмүүс бишгүй л байдаг. Гэтэл тэд өөрийн гэсэн өнгө төрхөө олж, чанартай уран бүтээл хийхээр шаргуу ажиллаж, хилийн чанадад танигдсан хэрнээ нутаг нэгтнүүддээ бүрэн танигдаж амжаагүй явна.

Д.Болд: Бид дэлхийн нэртэй студиудэд ашигладаг өндөр технологиудыг оруулж ирсэн

Ярилцсан С.Уянга

МИНИЙ КОМПЬЮТЕР сэтгvvл, 2007 онь № 02 (81)

Одоогоос хоёр жилийн өмнө миний бие нэгэн студид төслийн хэдэн видео хичээл хийлгэж билээ. Жижигхэн өрөөнд нэлээд өндөр хүчин чадалтай 2 компьютер, тоглуулагч, телевизор зэргийг байрлуулсан, бичлэг зураг авалтаа тэндээ хийж, мөн л тэндээ монтажилдаг бололтой байсан. Програм маань үе үе таг болж, тэр тоолонгоор компьютерээ дахин дахин асааж унтраах зэргээр нэлээд цаг алдаж байсан санагдана. Ийнхүү миний хувьд дуу бичлэгийн студийн талаар иймэрхүү л ойлголттой явах болсон. Мэдээж студи бүр ийм биш нь ойлгомжтой. Гэвч дуучин Болдын гэгдэх Б-Продакшинд хийсэн редакцийн томилолт энэ ойлголтыг минь эвдэхэд хүргэсэн юм. Тэдний T.C. electronics, Pro tools, Liquid зэрэг дэлхийн нэртэй пүүс компаниудын үйлдвэрлэсэн хамгийн сүүлийн үеийн техник тоног төхөөрөмжүүдээр иж бүрэн тоноглогдсон студид хамгийн орчин үеийн дэвшилтэт технологиудыг ашиглаж байв. Хамгийн сүүлийн үеийн Macintosh Power G5 гээд л.... Өнөөдөр манайд шинэ технологи, өндөр технологиудыг МХТ-ийн салбарынхан, эсвэл банкууд л гол төлөв ашигладаг гэсэн ойлголт байдаг. Гэтэл уран бүтээлчид маань тэдэнтэй эн зэрэгцэх түвшинд технологийг хэрэглэж, технологиор амьсгалж явна. Ингээд та бүхэнд дуучин Болтой хийсэн ярилцлагыг хүргэе.

Д.Болд: Техно блиц
Хэрэглэдэг компьютер: Macintosh MacBook
Хэрэглэдэг гар утас: Sony Ericsson P990i, Nokia 9200, Bang & Olufsen
Ашигладаг цахим шуудан: Yahoo, Hotmail
Хамгийн дуртай вэб: www.bproduction.mn
Хамгийн их ашигладаг програм: iTunes
Тоглох дуртай тоглоом: Midnight Club
Унших дуртай сэтгүүл: Миний компьютер
Хамгийн хайртай клип: 18 нас, 1995 оны клип

Юуны өмнө бидний хүсэлтийг хүлээн авсан танд баярлалаа. Сэтгүүл маань мэдээллийн технологийн сэтгүүл. Иймээс ярилцлагаа өөрийн тань компьютерийн хэрэглээнээс эхэлье гэж бодож байна. Хэзээнээс компьютертэй нөхөрлөв? Нууц биш бол ямар компьютер хэрэглэдэг вэ?
Би 1996 оноос анх компьютер хэрэглэж эхэлсэн. Хамгийн эхлээд ердөө л тоглоом тоглох гэж анх компьютер авч байсан санагдаж байна. Age of Еmpires зэрэг тоглоомуудаар тоглодог байсан. Яваандаа интернэтийг хэрэглэх болсон. Тэр үед брэнд бус, ердийн л угсарсан компьютер хэрэглэдэг байсан. Дараа нь 1999-2000 оноос эхлэн HP брэндийн компьютер ашиглах болсон. Одоо бол Macintosh Apple хэрэглэж байна. Компьютерийг интернэт, дуу, кино зураг зэрэгт ашигладаг.

Тоглоом гэснээс. Манай сэтгүүлийн уншигчдын тодорхой хувийг хүүхэд залуус эзэлдэг. Иймээс тэдний хувьд компьютерийн тоглоом маш чухал сэдвийн нэг. Та одоо компьютерийн тоглоом тоглодог уу? Тоглодог бол ямар тоглоом тоглодог вэ, хэр сайн тоглогч вэ?
Одоо ч тоглох зав байхгүй болжээ. Ер нь бол би тоглох дуртай. Гайгүй тоглогч шүү. Мэдээж хааяа боломж олдвол тоглодог. Ялангуяа аяллаар явах үед, онгоцонд тоглох зав гардаг даа.

Хамгийн сүүлд ямар тоглоом тоглов?
За даа, хамгийн сүүлд Underground, Midnight Club тоглосон юм байна. Ер нь уралдаан, тэр дундаа машины холбогдолтой болон стратегийн тоглоомуудад их дуртай даа. (С.У: Болдын машины уралдааны тоглоомуудад дуртай гэдгийг түүний ажлын ширээн дээр компьютерийнх нь дэргэд өрөөстэй байсан загварын машины цуглуулга баталж байлаа)

Танд нийтэд нээлттэй и-мэйл хаяг бий юу? Байгаа бол олон нийт, шүтэн бишрэгчид тань их захиа илгээдэг үү?
Миний мэйл хаягууд нээлттэй. Манай Б-Продакшн болон Камертоны вэб сайтууд дээр байгаа. Мэйл их ирнэ ээ. Шинэ санаа оноо авахаар, урам хайрласан, шүүмжилсэн гээд л янз бүрийн мэйл их ирнэ шүү.

И-мэйлээ өөрөө уншдаг уу?
Тэгэлгүй яах вэ? Өөрөө мэйлээ шалгадаг, нэг бүрчлэн уншдаг. Авах зүйлээ авдаг. Засах зүйл байвал засдаг. Хаяхыг нь хаяад л явдаг даа.

Тэгэхээр дээрх хаягуудаар өөрт чинь и-мэйл бичвэл авна гэсэн үг үү?
Тийм, авна.

Би 2 хүүтэй л дээ. Өөрийн тань улаан фенүүд. Манай сэтгүүлээс ярилцлага хийх болсныг мэдээд “Ээж ээ, та гарынх үсгийг нь аваад өг, надад утасных нь дугаарыг өгчих мессеж бичье” гэж байсан л даа. Бодвол ийм хүсэлтэй хүүхэд залуус олон байх. Ингэхэд гар утсаар чинь мессеж их ирдэг үү? Зарим олны танил болсон хүмүүс гар утасныхаа дугаарыг байнга сольдог сураг дуулддаг. Таны хувьд?
Ер нь мессеж маш их ирнэ ээ. Үүнээс болж утасны маань цэнэг их хурдан унадаг. Дугаараа сольё гэж бодсон ч дугаартаа их хайртай болохоор сольж чаддаггүй. Их л мессеж ирдэг дээ.

Төвөгтэй юу? Зарим хүмүүс их төвөгшөөдөг?
Зүгээр ээ, зүгээр. Ер нь тэгээд хүн мессеж бичиж байхад чинь түүнийг уншилгүй яах вэ? Заримд нь хариу бичдэг.

Яг одоо ямар гар утас хэрэглэж байна?
Яг одоо бол би Sony Ericsson P990i, бас Nokia 9200 хэрэглэж байна. Гэхдээ одоо гар утсаа сольж байгаа. Bang & Olufsen фирмээс Samsung корпорацитай хамтарч гаргасан утастай болж байгаа.

Мэдээж интернэт гэж ярихаар вэб сайтын талаар ярихгүй байж болохгүй нь. Камертон Монголдоо нэлээд анхныд тооцогдох www.camerton.mn сайтыг нэвтрүүлж байсныг санах юм. Дуучид вэб сайтдаа ямар мэдээллийг тавьбал зохимжтой вэ?
Хамгийн сүүлд манай Б-Продакшн вэбээ хийсэн. Ямар ч вэб сайтын хувьд мэдээлэл чухал, дэлгэрэнгүй мэдээлэлтэй байх хэрэгтэй гэж би боддог. Мэдээж дуучдын хувьд тухайн дуучны дуу, зураг, скрийнсейвер ч юм уу, дуучны холбогдолтой сонирхолтой мэдээлэл, бас холбоо тогтоох хаяг байвал их зүгээр юм болов уу.

Ямар вэбэд тогтмол ханддаг вэ?, Зарим тохиолдолд таалагддаггүй хэрнээ хамгийн их үздэг сайт байдаг шүү дээ. Иймээс өөрт тань хамгийн их таалагддаг вэб юу вэ?
Би Yahoo, Hotmail ашиглан мэйлээ шалгадаг. Монголынхоо вэбүүдээр орж мэдээлэл авдаг. Ялангуяа гадаадад явж байхдаа эх орондоо болж буй мэдээллийг цаг тухайд нь авчихдаг.
Яг гайгүй, хамгийн их таалагддаг, эсвэл хамгийн таалагддаггүй гэж хэлж чадахгүй нь. Ер нь л хэрэгцээт мэдээллээ авчихдаг. Манай вэбүүд нэлээд гайгүй, сайжирсан гэж би хувьдаа боддог.

Танай компанийн вэб сайтаар орлоо л доо. Мэргэжлийн, чадварлаг, туршлагатай залуус, сүүлийн үеийн дэвшилтэт технологиуд. Бас нэг тийм өвөрмөц бөгөөд өнгөлөг дүр төрх нүдэнд туссан. Сая танай студид орж ирэхэд бас л тэр вэбийн нэгэн адил өнгө нүдэнд туссан. Нэг л тийм шинэлэг бөгөөд амьд өнгө. Дээр нь бүтээлч уур амьсгал. Танайх технологи талдаа түлхүү хандсан. Өнөөдөр манайд шинэ технологи, өндөр технологийг банкууд л гол төлөв ашигладаг гэсэн ойлголт байдаг. Их ч рекламддаг. Танайх T.C. electronics, Pro tools, Liquid зэрэг дэлхийн нэртэй пүүс компаниудын үйлдвэрлэсэн хамгийн сүүлийн үеийн техник тоног төхөөрөмжүүдээр иж бүрэн тоноглогдсон студитэй. Хамгийн сүүлийн үеийн Macintosh Power G5 компьютер хэрэглэдэг юм байна. Үнэндээ танайд сүүлийн үеийн өндөр технологиуд ашиглаж байгааг хараад гайхсаныг нуух юун. Та өөрөө урлагийн хүн. Хөгжим, дуу бол таны ажил, амьдралын салшгүй хэсэг. Яаж яваад технологитой ийм ойр болж, технологийг ихээр хэрэглэдэг болов?
Яаж технологитой холбогдох болсон юм бэ гэвэл мэдээж дууны СД-тэй шууд холбоотой. Дуучид бидний хувьд СД, тэр дундаа сайн чанартай нь маш чухал. Өнөөдөр мэдээллийн технологи маань маш хурдацтай хөгжиж, шинэ шинэ технологиуд бий болж байна. Иймээс тэр бүхэнтэй хөл нийлүүлэн алхана гэдэг маш хэцүү, ихээхэн хөрөнгө шаардах нь ойлгомжтой. Бид Монголдоо дэлхийн стандартад нийцсэн, орчин үеийн шаардлагыг бүрэн хангасан дуу бичлэгийн студийг бий болгохоор зорин ажилласан. Үүнд шинэ технологиудыг оруулах зайлшгүй шаардлагатай болсон. Бид өнөөдөр дэлхийн нэртэй студиудэд ашигладаг өндөр технологиудыг оруулж ирсэн, бүгдийг нь хэрэглэж байна. Тийм ээ, Macintosh Power G5 компьютер манайд бий. Дуу бичлэгийн тал дээр НD3 систем дээр ажилладаг. Энэ бол бас л том том студид хэрэглэдэг төхөөрөмж. Бритни Спирс, Мадонна зэрэг дэлхийн оддын студидээ хэрэглэдэг том том техник төхөөрөмжүүд манайд бий. Монголдоо ганцхан байдаг мастерингийн тоног төхөөрөмжийг манай 440 Hz студи хэрэглэдэг. Энэ бол T.C. electronics компанийн Mastering 6000 гэдэг төхөөрөмж. Тэр утгаараа биднээс гарсан бүтээл стандартын шаардлагыг хангасан бүтээл болж чаддаг.

Мэдээллийн технологи руу орохоос өөр аргагүй гэж өөрөө ярилаа. Мэдээллийн технологи бол хаана ч очоод “наалдчихдаг”, бас түүнгүйгээр ямар ч салбарыг төсөөлөх аргагүй болсон зүйл. Ялангуяа дуу хөгжмийн ертөнцийг. Өнөөдөр ихэнх студи бидний “хулхи”, “хууль бус” хэмээн нэрлэдэг програм хангамжийг хэрэглэдэг нь нууц биш. Энэ нь бүтээлийн чанарт шууд нөлөө үзүүлэх үү?, Нууц биш бол танайх програм хангамжид хэр хэмжээний мөнгө хаядаг вэ?
Тийм ээ, манай ихэнх студиуд бидний пират гэж нэрлэдэг хууль бус програмыг ашигладаг нь нууц биш. Миний хувьд үүнийг буруу гэж боддог. Уран бүтээлчид маань ийм програм ашиглан уран бүтээлээ хийхэд бүтээл нь гацах, гэнэт алга болох зэрэг бэрхшээлүүд гардаг. Пират програм дээр уран бүтээлээ хийх нь чанаргүй, магадгүй тодорхой түвшинд хийсэн зүйлээ алдах, амжилтгүй болох тохиолдол их гардаг л даа. Иймээс манайхан мэргэжлийн програм хангамжуудыг худалдан авч ашигладаг. Мэдээж энэ тохиолдолд системийн маань үйл ажиллагаа маш найдвартай, бүтээл өндөр чанартай байна, програмын дараагийн хувилбарыг болон бусад нэмэлт хувилбарыг интернэтээс татаж авах гээд л олон давуу талуудыг нэрлэж болно. Дээр нь бүтээлийн чанар өндөр, ашиглалтын хугацаа урт байдаг.
Ерөнхийдөө жинхэнэ дуу бичлэгийн студи гэдэг бол орчин үеийн шаардлагыг хангасан байх хэрэгтэй гэж боддог. Үүнд програм хангамжийн асуудал маш чухал. Мэдээж мөнгө зарах шаардлагатай. Жинхэнэ ном ёсны студи ямар байх ёстой вэ гэдгийг мэргэжлийн хүмүүс хэлэх байх. Програм хангамжийн хувьд бид анх байгуулагдахдаа худалдан авч л байсан, өнгөрсөн хугацаанд шинэ програм хэрэгцээтэй болсон, байнга л авдаг. Одоо ч авсаар байгаа. Яг жилд тэдийг зарцуулсан гэж мөнгөн дүн хэлэхэд хэцүү.

Сүүлийн үеийн клипүүдийг харж байхад компьютерийн технологийг ихээр ашигладаг болж. Манай хамтлаг дуучдын клипүүдээс агуулга, дизайн, ашигласан технологи зэргээрээ ямар клип хамгийн гайгүй вэ?
Манай Cross Animation студи график талдаа нэлээд гайгүй. Бид шилдэг графикийн шагналыг хэд хэдэн удаа авсан. Бид Б-Продакшн байгуулаагүй байхдаа энэ тал дээр их анхаардаг байсан. Hero Entertainment студи бас мэргэжлийн түвшинд сайн бүтээлүүд хийдэг.

Та өөрийнхөө ямар бүтээлдээ технологийн шийдлийг хамгийн дээд зэргээр ашигласан бэ?
Компьютер графикийг дээд зэргээр ашигласан гэж хэлэхэд хэцүү л дээ. Шилдэг графикийн шагнал авсан “Нүд чинь хайр харуулна” гэсэн клип байгаа. Түүнд боломжийн түвшинд график шийдэл ашигласан. Үүнийг мэргэжлийн хүмүүс үзээд л, дүгнээд гаргасан байх.

Манай энэ дугаар вэб технологид зориулагдаж байгаа. Өнөөдөр вэбүүд төрөл бүрийн мэдээллийг шууд хуулбарлан тавих нь түгээмэл. Ялангуяа дуучид та бүхний бүтээлийг вэбэд төдийгүй гар утсаар тарааж орхидог. Мэдээж СД-ний хувьд бүр ярилтгүй. Энэ бүхэн хууль зөрчсөн бүдүүлэг үйлдэл гэдгийг бүгд мэддэг. Гэвч энэ бүхнийг зогсоож чаддаггүй, тэмцэх аргаа мэддэггүй. Ихээхэн хүч хөдөлмөр, хөрөнгө зарж бий босгосон бүтээлийг хэсэг хүмүүс зүгээр л хуулбарлаад мөнгө хийдэг. Энэ талаар?
Тийм ээ. Энэ бол өнөөдөр хурцаар тавигдаж байгаа асуудал. Бид энэ чиглэлээр нэлээд ажил хийж байгаа. Оюуны өмчийнхөн, бусад студийнхэнтэй хамтран ажиллаж байгаа. Ямартай ч манай студийн бүтээлүүдийг зөвшөөрөлгүй тавьж байгаа вэб сайтуудыг эхнээс нь хааж байгаа. Мэдээж бидэнтэй гэрээ хийгээд, зөвшөөрөл аваад ном журмынх нь дагуу вэб дээрээ тавьж борлуулж болно. Уран бүтээлчиддээ тодорхой хувийг нь өгөөд харилцан тохиролцсоны дагуу хийгдэж болно. Түүнээс бус ямар ч зөвшөөрөлгүйгээр шууд тавина гэдэг бол маш бүдүүлэг, хууль зөрчсөн үйлдэл л дээ. Цаашдаа энэ талаар бид тууштай тэмцэх болно.

Одоо ямар бүтээл хийж байна?
Гурав дахь бие даасан цомог дээрээ ажиллаж байна. Камертон хамтлагийн маань 11 дэх цомгийн ажил бас явж байгаа. Сая “440 Hz” гэдэг хоёр дахь бие даасан цомгоо гаргасан. Цомгоо гарснаас хойш 7 дахь дууныхаа клипийг хийж байна. Зураг авалт Hero Entertaiment студид ид шатандаа явагдаж байна.

440 Hz гэсэн нэр ямар учиртай вэ? Танай нэг студи бас ийм нэртэй байх юм?
Дэлхий дээр хөгжим хөглөдөг нэг ноот байдаг. Бүх төрлийн бүх хөгжмийн хувьд “ля” өнгө, “ля” ноот гэж байдаг, энэ өнгө маань 440 Hz дээр хэлбэлздэг. Ийм учраас өөрийнхөө цомог болон студиэ 440 Hz гэж нэрлэсэн. Энэ маань манай студиэс гарсан бүх бүтээл тэр “ля” өнгө шиг цэвэр, тунгалаг, хүний чихэнд сонсголонтой сайхан бүтээл байгаасай гэсэн үүднээс билэгдэн өгсөн нэр л дээ.

Компьютер ашиглан хөгжмийн боловсрол эзэмшиж болох уу? Манай уншигчдаас компьютер дээр хөгжим тоглож сурмаар байна, энэ чиглэлийн програм хангамж, вэб сайтуудын хаяг өгнө үү гэсэн хүсэлт их ирдэг л дээ. Шинээр сурч буй хүүхдүүдэд шууд компьютер дээр тоглож сурах нь мэдээж буруу байх. Энэ талаар?
Камертоныхон, би багаасаа 6 настайгаасаа хөгжмийн боловсрол эзэмшсэн. Хүүхэд өөрөө компьютер дээр хөгжим тоглож сурах, хөгжмийн боловсрол эзэмшинэ гэж байхгүй ээ. Иймээс эцэг эхчүүдэд хандаж хэлэхэд мэргэжлийн багшид хандах хэрэгтэй, гэрийн багшаас зөвлөгөө ав гэж зөвлөмөөр байна. Түүнээс биш дан компьютерээр сурна гэдэг хэцүү, боломжгүй л дээ. Харин сурсныхаа дараа компьютер дээр дадлага хийж болно.

Камертон гэснээс өнөөдөр та бүхнийг тайзнаа нэгдэн гарахыг хүссэн хүлээлт бий болжээ. Та бүхэн хамтарсан уран бүтээл хийх үү?
Бид 11 дэх СД-гээ хийж байгаа гэж түрүүн хэлсэн. Үүний дараа амьд тоглолтоо хийнэ.

Өнөөдөр манайд компьютер, интернэт ашигладаг, бас түүнээсээ халиад дуулж, хөгжимдөж сурах хүсэл мөрөөдлөөр жигүүрлэсэн хүүхэд, залуус олон. Гэвч тэднийг чиглүүлэх зүйл дутмаг юм шиг....
Манай продакшн дуулах сонирхолтой, энэ чиглэлээр ажиллах зорилготой хүүхэд, залуучуудыг дэмжин ажилладаг. Тун удахгүй манай шинэ дуучид гарна. Бид залуусыг уран бүтээл, санхүү гээд бүхий л тал дээр нь дэмжин ажиллаж, залуу дуучдыг хөгжүүлэх зорилготой. Иймээс урлагийн ертөнцөд хөл тавих сонирхолтой, зорилготой хүүхэд, залууст манай продакшний үүд үргэлж нээлттэй. Та бүхнийг урьж байна.

Миний Компьютер сэтгүүлийн уншигчид, фенүүддээ хандаж хэлэх Таны үг.
Өнөөдөр бидний амьдралд технологи гэдэг зүйл яалт ч үгүй ороод ирж. Миний хамгийн дуртай зүйл бол электрон төхөөрөмжүүд. Дуу тоглуулагч, гар утас, компьютер гээд л... Шинэ технологи бүрийг ашиглахыг хичээдэг, болж л өгвөл авахыг боддог. Энэ тал дээр хоббитой гэх үү дээ. Иймээс залуучууддаа шинэ технологитой хөл нийлүүлэн алхаж, худалдаж авдаггүй юм гэхэд судалж байгаарай гэж хэлмээр байна. Танай сэтгүүл технологийн мэдээ мэдээлэл, шийдлийг уншигчиддаа хүргэдэг, мэдлэг олгодог сэтгүүл. Залуус аа, энэ сэтгүүлийг байнга уншиж, мэдлэг боловсролоо дээшлүүлж байгаарай гэж хэлмээр байна. Миний компьтер сэтгүүл болон мэдээллийн технологийн үйлчилгээ үзүүлэгчдээс шинэ соргог мэдээллийг байнга авч байгаарай. Бас технологийг бүрэн утгаар нь эзэмшиж яваасай. Жишээлбэл, манайхан дунд асар их багтаамжтай, өндөр хүчин чадалтай гар утастай хэрнээ түүнийгээ бүрэн ашиглаж чаддаггүй хүмүүс олон бий. Иймээс өөртөө байгаа технологийг бүрэн ашиглах тал дээр анхаарах, нөгөөтэйгүүр сонголтоо өөрийнхөө хэрэглээнд тохируулж хийгээрэй гэж хэлэх байна.

Бидний урилгыг хүлээн авсан Танд их баярлалаа. Танд болон танай хамт олонд уран бүтээлийн өрнүүн амжилт хүсье.
Баярлалаа.